Trong số các lễ hội được tổ chức trên mảnh đất tổ vua Hùng, có lẽ lễ hội bơi chải Bạch Hạc là đặc biệt hơn cả. Đây không chỉ là một lễ hội thông thường mà nó giống như một cuộc thi, mang đậm tính thể thao và sôi động. Cũng vì lẽ đó mà hàng năm, lễ hội bơi chải đã thu hút sự tham gia của đông đảo người dân vùng Bạch Hạc và sự chú ý, cổ vũ của không ít du khách gần xa. Trong bài viết này, chúng ta hãy cùng nhau tìm hiểu, hòa mình cùng lễ hội đặc biệt này nhé.
Khái quát về lịch sử hình thành lễ hội bơi chải Bạch Hạc
Phường Bạch Hạc thuộc thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ nằm trên vùng đất hợp lưu của 3 con sông lớn là sông Hồng, sông Đà và sông Lô, nhìn từ xa tựa như 3 con rồng đang uốn khúc về chầu. Có thể nói người dân Bạch Hạc từ lâu đã quá quen thuộc với sông nước.
Mặt khác, ngã ba Hạc là khu vựa tập trung đậm đặc nhất so với các vùng khác của tỉnh Phú Thọ về di tích và lễ hội gắn liền với sự tích về các vị vua Hùng, là một nơi sơn thủy hữu tình, con người luôn gần gũi và sôi nổi. Phải chăng đó là cái nôi cho sự ra đời và tồn tại của lễ hội bơi chải Bạch Hạc bao đời nay?
Lễ hội này được tổ chức hàng năm vào ngày 9 – 10/3 âm lịch, nhằm nhắc lại sự tích thần Thổ Lệnh đưa Tản Viên trở về sau khi ngài tới thăm vùng đất Bạch Hạc. Bên cạnh đó, tục đua chải ở Bạch Hạc còn phản ánh lịch sử của việc sử dụng thuyền của tổ tiên ta trong suốt quá trình dựng nước và giữ nước, là một truyền thống đáng tự hào đã có từ rất lâu đời và được gìn giữ, phát huy cho đến ngày nay.
Theo những gì người dân nơi đây kể lại, xưa kia lễ hội bơi chải Bạch Hạc được tổ chức vào ngày 19 – 20/5 âm lịch, đó cũng là lúc mà nước sông lên rất to. Khi đó, hội bơi chải có 6 thuyền bơi của 6 giáp. Tuy nhiên, do mùa nước to nên trong một tiệc bơi đã bị đắm mất 2 thuyền của 2 giáp. Từ đó, các bô lão trong làng đã xem xét, quyết định tổ chức sớm hơn vào ngày 9 – 10/3 âm lịch, cũng chính là thời điểm của Giỗ Tổ Hùng Vương. Mặt khác, số thuyền và số giáp bơi cũng được rút xuống còn 4 thuyền của 4 giáp, đó là: Tiên Hạc, Đông Nam, Thần Trúc, Bộ Đầu.
Lễ hội bơi chải Bạch Hạc , một lễ hội sôi động và hấp dẫn
Đến với du lịch Phú Thọ, nhất là vào dịp diễn ra hội Đền Hùng, bạn không thể không một lần ghé qua hội chải Bạch Hạc. Ai đã từng tham gia hoặc xem lễ hội bơi chải Bạch Hạc chắc chắn không thể nào quên được không khí sôi động và hấp dẫn mà nó mang lại.
Trong không khí tưng bừng của ngày hội, 4 giáp với 4 chải được sơn những màu khác nhau: chải Tiên Hạc màu xanh, chải Đông Nam màu trắng, chải Thần Trúc màu đỏ, chải Bộ Đầu màu vàng cùng nhau gắng sức để chải mình có thể về đích nhanh nhất có thể. Đường bơi bắt đầu từ cửa đền xuống ngã ba sông, vòng lên làng Tiên Cát, các tay chải vào làm lễ tại đền Chi Cát nơi thờ Thạch Khanh rồi quay về đích trước cửa đền.
Khi đua, mỗi chải gồm có 50 tay chèo, một người cầm lái, một người cầm cờ và một người gõ mõ làm nhịp cho các tay chèo. Trang phục của các tay chèo sẽ cùng một màu với màu chải của họ. Nếu được chứng kiến tận mắt lễ hội bơi chải Bạch Hạc, dù không phải người tham gia thì bạn cũng sẽ cảm thấy như đang hòa mình cùng với họ, hòa mình cùng với những tiếng reo hò, cổ vũ không ngớt trong suốt chặng đường đua, với cái không khí tưng bừng, sôi động của hội chải.
Nói về hội chải Bạch Hạc, trong dân gian có bài thơ như sau:
“ Trống thúc, loa vang, sóng gió mênh mông
Thuyền chải lướt, mái chèo xé nước
Ngỡ quân sỹ bao triều vua thuở trước
Thuỷ Chiến trên sông, quân giặc kinh hoàng…”
Bài thơ không chỉ tái hiện cái không khí của lễ hội mà còn nói lên phần nào ý nghĩa to lớn của nó. Lễ hội bơi chải Bạch Hạc đã thể hiện một cách rõ nét tinh thần thượng võ của ông cha ta, tinh thần kiên cường bất khuất quyết tâm bảo vệ sự yên bình của quê hương, đất nước, tình thần rèn luyện không ngừng nghỉ của thủy quân thời xưa. Có thể nói hội chải Bạch Hạc mang một giá trị tinh thần lớn lao, được truyền lại từ đời này qua đời khác.
Không những thế, lễ hội bơi chải Bạch Hạc còn là một trong những địa điểm du lịch gần Hà Nội được đánh giá cao và được không ít du khách gần xa mến mộ tìm đến. Hàng năm, hội chải đã thu hút hàng ngàn lượt khách tới tham quan, càng làm cho không khí của lễ hội thêm phần náo nức. Việc bảo tồn và phát huy lễ hội truyền thống này được xem như một trong những chủ trương ưu tiên hàng đầu của thành phố Việt trì nói riêng và tình Phú Thọ nói chung.
Có thể thấy, lễ hội bơi chải Bạch Hạc đã đi sâu vào lối sống của người dân nơi đây, trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của họ. Không những thế, hội chải cũng là một trong những điểm đến hấp dẫn của du khách thập phương. Hòa mình cùng cái không khí của ngày hội chải ấy, có ai không cảm thấy rộn rã trong tim, có ai không cảm thấy dâng trào cảm xúc. Lễ hội bơi chải Bạch Hạc xứng đáng là một trong những lễ hội hấp dẫn hàng đầu của vùng đất tổ vua Hùng.
